در ایران تعداد کمی از سازها را میتوان برشمرد که جنبه های اساتیری دارند و مورد احترام شمرده میشوند و سمبل هایی را هنوز با خود به همراه دارند: 

تمبیره نوبان(هرمزگان)، بوق(بوشهر)، دهل رحمانی(هرمزگان و بلوچستان) و تنبور کرمانشاهان از جمله این سازها هستند. تنبور کهن ترین ساز زهی زخمه ای است به این معنا که اولین سازی می باشد که دسته ای بلند به همراه کاسه و وتر داشته است. تنبور دارای شخصیتی عرفانی و حماسی است و این ساز برای نواختن قطعات حماسی نیز استفاده می شود. این ساز در طول سیر و سفر تاریخی و فرهنگی در نقاط و نواحی مختلف نامها و شکلهای متفاوتی پیدا کرده است.

تنبور سازی عرفانی از قدیمی ترین سازهای ایرانی است. قدمت این ساز هنوز به طور دقیق معلوم نیست. در کتب و رسالات زیادی در این مورد سخن گفته اند. کتاب دیکشنری گراو که در زمینه ساز شناسی می باشد قدمت این ساز را پنج الی شش هزار سال دانسته و مجسمه های سنگی در موزه ها و آثار باستانی به جای مانده در شوش و تپه های بنی یونس در حوالی شهر موصل قدمت این ساز را ۱۵۰۰ الی ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح نشان می دهد.

در کارنامه اردشیر بابکان یکی از متون های پهلوی آمده که روزی اردشیر در ستورگاه نشسته بود و تنبور می زد و می سرود. در روایت های افسانه ای آمده که رستم در خوان چهارم تنبور می نواخته است . از تنبور به سه تار باستانی ایرانیان تعبیر شده است که در زمان ساسانیان خسرو پرویز و قبل از آن هم آنرا می نواختند. فارابی در کتاب موسیقی الکبیر به طور گسترده در مورد تنبور و انواع آن و فواصل و کوک های آن توضیحات مفصل  داده اند. ابن سینا عبدالقادر مراغی وصفی الدین ارموی نیز از این جمله اند.

در آثار شاعران و عرفای بزرگ فارسی زبان از جمله شیخ جنید بغدادی، فردوسی، مولوی،  منوچهری دامغانی،  نظامی گنجوی، موسوی،  حافظ، وحید قزوینی، بیدل دهلوی و وفا کرمانشاهی به کرات از تنبور سخن به میان آمده است.

بس حکیمان گفته اند این لحنها

از دوار چرخ بگرفتیم ما

بانگ گردشهای چرخست این که خلق

می سرایندش به تنبور و به حلق

 مولوی

در منطقه ای کردنشین در ترکیه به نام دیاربکر نوعی از تنبور موسوم به باقلاما با کاسه ای بزرگ و ۵ تار و حدود ۲۰ پرده رایج است که با مضراب نواخته می شود.امروزه تنبور در سرتاسر ایران رواج دارد اما کانون اصلی این ساز استانهای کرمانشاه بخصوص در شهر گوران و صحنه  کردستان و نواحی شمالی لرستان است. این ساز در این مناطق با نامهای تمیره تمیره تموره و تمور شناخته می شود.

تنبور سازی است که دسته ای بلند و کاسه ای گلابی شکل دارد و معمولا از چوب درخت توت ساخته می شود کاسه آن به صورت یک تکه (کاسه ای) که از قدیم مرسوم بوده وچند تکه ای(ترکه ای یا چمنی) است .

طول این ساز در بین ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر و دارای سه سیم است .تنبور را با چهار انگشت دست راست و بدون استفاده از مضراب مصنوعی می نوازند و تکنیک های دست چپ آن شبیه دیگر سازهای زهی است و مضراب های اصلی آن عبارتند از انواع مضراب راست چپ و شر انواع مضراب ریز  گل ریز  غنچه  دو چپ(دوتک) و... در ذیل  قسمتهای مختلف ساز  تنبور بطور خلاصه توضیح داده می شود:  

- کاسه: قسمت پایین تنبور که خود دارای اشکال مختلفی است که بستگی به منطقه و سازنده خود دارد. کاسه این ساز را عموما از چوب توت می سازند .

- دسته: قسمت انتهایی تنبور که به کاسه متصل است که در صدای ساز تاثیر زیادی دارد.

- صفحه: قسمت روی کاسه که دارای بافت ظریف می باشد صفحه نازکی است از درخت چوب گردو که بر روی دهانه کاسه قرار می گیرد و در وسط و یا در کنار صفحه حدود ۷ تا ۱۲ سوراخ ۲ تا ۳ میلیمتری دارد که بر صدای تنبور تاثیر بسزایی دارد.

- دستان: ۱۳ تا ۱۴ دستان در تنبور وجود دارد که در محل های معین بر دسته بسته می شوند .

- خرک: قطعه چوبی کوچک و محکم از درخت شمشاد و گردو است که سیم به آن وصل می شود و روی صفحه قرار میگیرد.

- سیم گیر: به قسمت انتهایی کاسه وصل می شود و سیم را به آن وصل می کنند. سیم گیر از جنس استخوان یا چوب است.

- گوشی: همان قطعات بالای تنبور را گوشی میگویند و از آن برای کوک کردن استفاده می کنند. دو تا سه گوشی از چوب بید وجود دارد.

- سیم گیر بالا: برجستگی پایین گوشی را می گویند که دارای شیارهایی است. شیطانک که قطعه چوبی یا استخوانی است با دو یا سه شیار که تارها از روی آن عبور داده شده به گوشی گره می خورند. شیطانک در حدود ۱۵ سانتیمتری ابتدای دسته تعبیه می شود.

- پرده: نخ نازکی است که روی دسته بسته شده و فاصله هر دو دستان را یک پرده می گویند.

- سیم: تنبور دو یا سه سیم دارد. این سیم ها از یک سو به سیم گیر و از سوی دیگر پس از عبور از روی خرک و شیطانک در انتهای دسته به دور گوشی ها پیچیده می شود.