عظمت و بزرگی واژه پیر و مرید برای اهل سیر و سلوک کاملا قابل فهم و لمس است، اما تنها پیر می داند که مرید کیست و اگر سالکی به مقام مریدی رسید یقینا برای او پیر معنی پیدا می کند و رابطه پیر و مرید در پیله محرمیت است که محفوظ می ماند زیرا از ارکان سلوک یکی یافتن هادی و پیر است و دیگری ارادت و محبت نسبت به پیر است به جهت آنکه ارادت و محبت مرکب سالک میباشد.

- معنی لغوی مرید:

مُرید در لغت به معنی ارادتمند و هواخواه می باشد و در عرفان  به کسی اطلاق می شود که در آداب سلوک از پیری پیروی کند و عمدۀ اشتغال او به مرحلۀ ترک رذایل و اِعراض از لذّات دنیوی است. چنین فردی هر لحظه به سبب ترس از رانده شدن از درگاه الهی در تب و تاب به سر می برد، چون از این مرحله گذرد، کسب فضایل را آغاز می کند. 

- خصوصیات مرید عبارتند از:

عالم و صادق و عاقل و هوشیار باشد؛

در ذکر و فکر خدای تعالی باشد؛

در راه خدا مرید و طالب باشد؛

در نزد پیر به زانوی ادب بنشیند؛

تسلیم و فرمانبردار پیر باشد؛

هرچه پیر بگوید بشنود و قبول کند؛

در نزد پیر سخن نگوید مگر اینکه از وی درخواست شود؛

سخن مشایخ را حق بداند؛

اهل خدمت باشد؛

در مال خود طمع نکند؛

خشم خود را فرو خورد؛

سِر پوشی و عیب پوشی کند؛ 

- آداب مرید

 مرید صادق بايد چنين معتقد باشد كه شيخ او مربّی شايسته و مرشد مطلق اوست و غير وی هیچ احدی شايستگی ارشاد و راهنمایی و توانایی رفع اشکال و عقده‌گشایی را ندارد. سعادت دینی و دنیوی و کرامت ظاهری و معنوی بسته به متابعت و ملازمت اوست و محروميّت ابدی و خسران سرمدی موقوف به جدایی و دوری از اوست. مردود شیخ، مردود حقّ و مقبول او مقبول مطلق است.

 ولی اگر بر خلاف اين اعتقاد داشته باشد و ديگری را در طريق ارشاد مقابل او يا کاملتر از او تصوّر نمايد رابطه‌ٔ الفت و محبّت ضعیف می‌شود و به اين سبب گفتار و كردار و تصرّفات شيخ در باطن او تأثيري نمی‌گذارد، زيرا تأثير گفتار و كردار شيخ در باطن مريد به واسطه‌ی غلبه‌ی محبّت و ارادت است.

- شیخ عبدالقادر گیلانی میفرماید :

کسی که به کمال شیخ خود اعتقاد نداشته باشد هیچ وقت کامیاب نمیشود.

- ابوعلی دقاق میفرماید :

هر شخصی که با شیخ خود هم صحبت شود و بعد به او  اعتراض کند بدون شک بیعت او باطل شده و واجب است دوباره تجدید بیعت کند. بر مرید لازم است که همه چیز را از شیخ خود بپرسد وگرنه در طریقت کامیاب نمی شود.

- شیخ عبدالرحم جبلی میفرماید:

شخصی که نفس خود را روگردان از شیخ و یا دیگر مریدان شیخ خود ببیند بداند که از درگاه خداوند متعال دور شده است.

منابع:

- فرهنگ لغت معین

- دانشنامه ی آزاد پارسی

- رساله خاکسار

- انسان کامل از عزیز نسفی

- از خاک تا خاکسار نوشته ی ت.ادهمی

- آئین قلندری نوشته دکتر میرعابدینی و مهران افشاری